Grelina to jeden z hormonów głodu bezpośrednio związany z kontrolą równowagi energetycznej poprzez pobudzanie apetytu, inicjowanie pobierania pokarmu i oszczędzanie tkanki tłuszczowej. Oprócz wpływu na wagę ciała, grelina pełni szereg innych funkcji w organizmie. Między innymi zwiększa wydzielanie kwasu solnego, reguluje aktywość motoryczną układu pokarmowego i chroni śluzówkę żołądka i jelit. Poza tym metaboliczne działanie greliny wpływa również na układ krążenia, metabolizm kości, wydzielanie insuliny i wykazuje działanie przeciwzapalne. Stężenie greliny w osoczu krwi zależy od odżywiania i stylu życia.
Grelina – powstawanie i budowa
Grelina to peptyd produkowany w żołądku i mózgu. Synteza greliny prawie całkowicie odbywa się w żołądku. Hormon głodu występuje w dwóch formach, aktywnej – acylowanej i niekatywnej – desacylowanej. Desacylowana grelina wywołuje ujemny bilans energetyczny i powoduje redukcję masy ciała przez zmniejszenie przyjmowania pokarmów i opóźnianie opróżniania żołądka. Acylowana grelina działa wręcz przeciwnie, ponieważ znacznie stymuluje apetyt i oszczędza tkankę tłuszczową. W regulacji powstawania i wydzielania greliny są zaangażowane metabliczne hormony jak insulina jak również hormony układu nerwowego. Wzrost wydzielania insuliny pobudzony obecnością glukozy we krwi powoduje aktywność układu dopaminergicznego i nasila uczucie głodu i pobór pokarmu, a tym samym powstawaniem greliny. Natomiast wydzielanie serotoniny zwiększa odczucie sytości i zmniejsza pobór pokarmu. Stężenie aktywnej greliny jest wtedy najmniejsze.
Czynniki wpływające na uwalnianie greliny
Uwalnianie greliny powodują dwa czynniki, głód i stres. Doskwierający głód powoduje, że stężenie greliny w osoczu zaczyna wzrastać. Najwyższe stężenie obserwuje się tuż przed posiłkiem, które następnie w przeciągu 90 minut po spożytym posiłku maleje. Spadające stężenie greliny jest odpowiedzią głównie na węglowodany, następnie białko i tłuszcze. Poza tym zaobserwowano, że stężenie greliny krążącej w ustroju ma ścisły związek z prowadzoną dietą. Osoby będące na diecie niskokalorycznej, chore na anoreksję i bulimię mają wysokie stężenie greliny we krwi.
Grelina przyczynia się do zwiększenia apetytu, a ten, kiedy długo niekontrolowany powoduje wzrost masy ciała. Ciekawostką jest oddziaływanie greliny na tak zwany ośrodek nagrody w mózgu. Grelina zwiększa stężenie endogennych kannabinoidów (endorfiny), które najprawdopodobniej powodują wzrost jej stężenie (pozytywny feedback). Endogenne kannabinoidy wywołują dobre samopoczucie. Spożywane pokarmy kojarzą się z przyjemnością i ogólnym zadowoleniem. U osób ze znaczną nadwagą zaobserwowano nadmierną aktywność systemu endokannabinoidów zarówno w mózgu jak i w innych tkankach, które ściśle wiąże się z wysokim stężeniem greliny.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na zmiany stężenia greliny w organizmie jest aktywność fizyczna. Zaobserwowano, że czas trwania treningów nie wpływa na stężenie całkowitej greliny w osoczu lecz na jej poszczególne formy aktywną i nieaktywną. Przykładowo godzinny bieg obniża stężenie acylowanej greliny (aktywna forma greliny) na co najmniej 9 godzin po treningu. Również inne intensywne ćwiczenia nie zmieniają całkowitego stężenia greliny ale obniżają stężenie acylowanej greliny. Rezultaty badań nad związkiem pomiędzy długotrwałym wysiłkiem fizycznym, spadkiem BMI (body mass index) i zmniejszeniem przyrostu tkanki tłuszczowej są jednoznaczne. Intensywna aktywność fizyczna zwiększa stężenie całkowitej i desacylowanej greliny przy czym stężenie formy acylowanej pozostaje bez zmian.
Sen niewątpliwie wpływa pozytywnie na dobre samopoczucie jak i prawidłową wagę. Osoby źle sypiające mają podwyższone stężenie greliny, większy apetyt i wyższe wartości wskaźnika BMI. Bezsenność czyli skrócenie czasu snu przyczynia się do częstszego jedzenia. Natomiast natychmiastowa poprawa jakości snu zmniejsza stężenie acylowanej greliny, co automatycznie prowadzi do zmniejszenia apetytu.
Wpływ greliny na insulinę
Stosowanie diety niskokalorycznej wywołuje wzrost stężenia acylowanej izoformy hormonu głodu, które nasila apetyt i pobieranie pokarmów. Dieta bogata w węglowodany stymuluje produkcję greliny poprzez komórki epsilon wysepek Langerhansa trzuski. Spożywanie węglowodanów prowadzi do wzrostu stężenia glukozy i insuliny we krwi. Grelina produkowana w komórkach epsilon uczestniczy w homeostazie glukozy wpływając na wydzielanie insuliny.
Naukowcy twierdzą, że acylowana grelina jest mocniejszym stymulatorem apetytu niż postać desacylowana. Sugerują, że blokowanie enzymu O-acetylotransferazy gre- liny, zapobiegające acetylacji prohormonu, powoduje zmniejszenie apetytu i może pomóc w leczeniu otyłości, insulinooporności i cukrzycy typu 2. Powinno również zapobiegać efektowi jo jo po zakończeniu diety redukującej masę ciała.
Grelina a LCHF dieta
Czy lchf dieta wpływa na wydzielanie greliny? Na pewno pośrednio, ponieważ lchf dieta gwarantuje zaspokojenie głodu poprzez utrzymanie cukru i poziomu insuliny na stałym poziomie. To węglowodany (glukoza) i insulina wpływają na wydzielanie greliny. Jest normalne, że wydzielanie jednego hormonu jest regulowane przez inny hormon. Przejście na dietę wysokotłuszczową zapewnia lepszą kontrolę nad hormonami, a tym samym kontrolę nad wagą.
Źródło:
- https://www.onlinelibrary.viley.com/doi/full/10.1111/j.1467-789x. – Acylated gherkin decreases during acute exercise in the lean and obese state.
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1365-2265.2008.03275.x- Acylated ghrelin decreases during acute exercise in the lean and obese state.
- https://www.researchgate.net/publication/276294161 – Grelina – hormon regulujący energetyczny metabolizm ustroju, znaczenie kliniczne. Część 2. Wpływ na metabolizm węglowodanów i lipidów.
- http://www.phmd.pl/api/files/view/26098.pdf – Rola greliny w organizmie
